Na sam początek warto wiedzieć, że prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy określa Kodeks pracy. Dotyczy on jedynie osób zatrudnionych na umowie o pracę — umowy zlecenia, umowy o dzieło i B2B reguluje Kodeks cywilny.
Na łamach LiveCareer.pl przeprowadziliśmy badanie „Grzechy główne polskich pracodawców”. Okazało się, że pracodawcy ponad ⅓ respondentów (38%) złamali ich prawa przynajmniej raz. Przerażające, prawda?
Oczywiście jeśli Twojego szefa nie obchodzą prawa pracownicze, prawdopodobnie będzie pozwalał sobie na nadużycia. Jeśli nie znasz swoich praw, możesz nawet nie wiedzieć, że są łamane. Warto wiedzieć więc, co przysługuje Ci jako pracownikowi i jak radzić sobie, kiedy pracodawca przekracza swoje uprawnienia.
Na początek zobacz, jakie są podstawowe prawa pracownika (m.in. w zakresie BHP) według Kodeksu pracy:
Prawa pracownika
- prawo do swobodnego wyboru pracy — każda osoba zatrudniona w Polsce może wybrać zawód, w którym chce pracować. Wyjątki dotyczą tylko sytuacji, gdy zakaz wykonywania danej pracy jest określony ustawowo (np. gdy do wykonywania pracy niezbędne jest zaświadczenie o niekaralności, a pracownik go nie ma)
- prawo do godnego wynagrodzenia — żadna praca nie może być wykonywana za darmo, a minimalne stawki wynagrodzenia ustalane są przez państwo
- równe prawa z tytułu wykonywania tych samych obowiązków, w tym równe wynagrodzenie za tę samą pracę
- prawo do urlopu i wypoczynku — Kodeks pracy jasno określa wymiar urlopu, który przysługuje pracownikom i jest zależny od stażu pracy (20 dni, jeśli pracujesz krócej niż 10 lat oraz 26 dni, jeśli pracujesz dłużej)
- prawo do godności — w Polskim prawie istnieje całkowity zakaz dyskryminacji w miejscu pracy osób niepełnosprawnych, ze względu na płeć, wiek, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy
- prawo do bezpiecznego wykonywania obowiązków służbowych — pracodawca musi zapewnić pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki w miejscu pracy. Jeśli wykonywanie obowiązków zawodowych wiąże się z ryzykiem, masz prawo do zaprzestania pracy
- prawo do organizowania się — masz prawo do tworzenia i wstępowania w organizacje pracownicze, m.in. związki zawodowe
- prawo do odszkodowania w przypadku naruszenia przez pracodawcę przepisów związanych z równym traktowaniem i mobbingiem — odszkodowanie nie może wynosić mniej niż minimalne wynagrodzenie
- prawo do wynagrodzenia w przypadku odwołania ze stanowiska — po rozwiązaniu umowy o pracę, w okresie wypowiedzenia, należy Ci się wynagrodzenie
- prawo do powrotu do pracy po urlopie bezpłatnym — po zakończeniu urlopu pracodawca ma obowiązek przywrócić Cię na to samo stanowisko (lub stanowisko z nie mniejszym wynagrodzeniem)
- prawo do przerwy w pracy wliczonej w czas pracy — jeśli wykonujesz pracę w wymiarze co najmniej 6 godzin dziennie, należy Ci się wliczona w czas pracy co najmniej 15-minutowa przerwa
- prawo do powrotu do pracy przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego — jeśli pozostałą część urlopu wykorzysta ojciec dziecka
- prawo do urlopu rodzicielskiego — 32 lub 34 tygodnie.
Nasze badanie pokazało, że prawa pracownicze w Polsce są łamane i nierespektowane — pokazuje to też m.in. wciąż istniejąca luka płacowa (czyli różnica między zarobkami kobiet i mężczyzn), która wynosi ok. 20%.
Poza prawami, które Ci przysługują, Kodeks pracy określa również obowiązki pracownika. Za ich łamanie grozi odpowiedzialność porządkowa (kary i nagany), materialna (grzywny) i karna. W określonych przypadkach naruszenia obowiązków pracowniczych m.in. za porzucenie pracy może grozić Ci zwolnienie dyscyplinarne.
Oto podstawowe obowiązki pracownika:
Obowiązki pracownika
- przestrzeganie regulaminu zakładu pracy
- staranne i sumienne wykonywanie pracy
- przestrzeganie czasu pracy, zgłaszanie i usprawiedliwianie nieobecności
- przestrzeganie zasad BHP i ppoż
- dbanie o dobro zakładu pracy, m.in. nieujawnianie informacji, które mogą narazić pracodawcę na poniesienie szkody
- zachowanie tajemnic określonych w umowie i prawie
- przestrzeganie zasad współżycia społecznego.
(to jest przedruk fragmentów artykułu ze strony LiveCareer)